Duurzame luchtvaart bestaat niet, Buurma 14-8-2009
Binnenkort bespreekt verkeersminister Camiel Eurlings de Luchtvaartnota over de toekomst van Schiphol in de Tweede Kamer. Hij zegt te streven naar een “concurrerende en duurzame luchtvaart voor een sterke economie”. Dat ziet er uit als een modern evenwicht, maar de werkelijkheid is volstrekt anders. Duurzaam is: de aarde niet uitputten of vervuilen, terwijl Eurlings het schadelijke kerosinegebruik via Schiphol juist wil laten toenemen door het KLM-netwerk aanzienlijk te vergroten. Voor hem betekenen concurrentie en een sterke economie uitsluitend groei. Die wil hij weliswaar compenseren met emissierechten en de weinig concrete hoop op “schonere en zuinigere vliegtuigen”, maar dat is dweilen met de kraan open. Zolang kerosine de voornaamste brandstof blijft, kan de luchtvaart niet duurzaam worden. Klimaatonvriendelijke groei is vanwege de toenemende opwarmingsproblemen de verkeerde groei. Bovendien, zo sterk is de economie van de zeer conjunctuurgevoelige luchtvaartsector niet. Je kunt beter investeren in een echt duurzame werkgelegenheid.
De Luchtvaartnota maakt de weg vrij voor uitbreiding van Schiphol met de reservering voor een tweede Kaagbaan en terminal. Het bijbehorend aantal vliegtuigbewegingen staat er niet bij, vermoedelijk om geen slapende honden wakker te maken. De Schiphol Group zegt in haar strategie dat deze voorzieningen nodig zijn voor meer dan een miljoen vliegtuigbewegingen rond 2040. Dat is ruim 130% meer dan de huidige 430.000. Tot 2020 zal de uitstoot van de luchtvaart met 35% toenemen, dank zij het gecompliceerde overlegsysteem van Hans Alders dat 580.000 vliegtuigbewegingen toelaat. Met een dergelijke groei doet het Schipholbeleid elke maatregel tegen opwarming teniet, zeker de ontoereikende maatregelen die Eurlings noemt. Je moet kritisch tussen de regels van deze keurig verzorgde beleidsnota lezen om op te merken dat groei van het KLM-netwerk en dus van de luchtvaart de enige echte doelstelling is.
Duurzaamheid is in de Luchtvaartnota gedegradeerd tot een marketingboodschap om deze klimaatonvriendelijke groei te verkopen. Eurlings gebruikt de noodzakelijke aanpak van een buitengewoon serieus mondiaal klimaatprobleem als dekmantel voor een beleid dat dit probleem juist zal verergeren. Hij noemt Schiphol en de KLM milieuvriendelijk, maar zegt er niet bij dat hun activiteiten zo ongeveer de meest hinderlijke zijn in een gebied die geen fabriek ooit zal bestrijken. Met zulke kwalificaties zet hij de traditie voort van misleidende terminologie, halve waarheden en leugens (zoals bekend door Cerfontaine), die de politiek en luchtvaartlobby een slechte reputatie heeft bezorgd bij steeds meer omwonenden. Hans Alders lijkt hun vloed van protesten enigszins met kunst- en vliegwerk te hebben ingedamd, maar het is de vraag of dat zo blijft. Zijn advies verkeert nog in een experimenteel stadium, waarin ook een toets op klimaateffecten niet zou misstaan. Dat geldt ook voor de uitzetting van vluchten naar Lelystad en Eindhoven. Het past in deze traditie van misleiding om ruim de helft van de wel degelijk voor de Luchtvaartnota geconsulteerde bewonersplatforms niet te vermelden als tegenstanders. Waarschijnlijk represaille voor het feit dat ze uit protest de Alderstafel verlieten. Zo lijkt het aantal tegenstanders ook veel kleiner. Andere bewonersplatforms onderschrijven de nota waarschijnlijk onder enige druk, omdat ze anders door Alders van Tafel worden gestuurd en niet meer mogen meepraten. Is polderoverleg met het mes op Tafel wel democratisch? Zouden deze vertegenwoordigers van inwoners dat plan voor een toename tot een miljoen vliegtuigbewegingen boven hun woongebieden werkelijk onderschrijven als ze hun mening vrij kunnen uiten, zonder nadelige gevolgen?
Als dit kabinet serieuze plannen heeft tegen de opwarming, zou het juist moeten meewerken aan het ontmoedigen van onnodig vliegen in plaats van het stimuleren van kerosinegebruik. Ook dan kun je het KLM-netwerk beschermen, al zal het er niet groter van worden. Is dat erg? De Stichting Urgenda, specialist in duurzaamheid, zegt terecht op de website dat alle mensen over tien jaar nog maar de helft van hun vliegreizen zouden moeten maken. Er zijn nog meer mogelijkheden om de klimaateffecten van kerosine te bestrijden, zoals organisaties stimuleren hun internationale zakelijke contacten zoveel mogelijk via internetconferenties te onderhouden. Heel wat ondernemingen hebben dat nu al ontdekt vanwege de recessie. Internationale treinverbindingen kunnen een deel van het netwerk van luchtverbindingen in Europa vervangen als ze nog beter op Schiphol worden aangesloten. En natuurlijk ook de aankoop van emissierechten invoeren!
Of het gaat om rentmeesterschap, werkgelegenheid, economie of milieu, voor bijna elke politieke richting met gevoel voor een gezonde toekomst heeft de duurzame economie een hoge prioriteit. Het streven naar meer dan verdubbeling van fossiel brandstofgebruik, nog wel onder de noemer ‘duurzaam’, past daar totaal niet in. De Tweede Kamer heeft binnenkort bij de discussie over de Luchtvaartnota een goede gelegenheid deze mythe door te prikken. Politieke partijen kunnen nu laten zien dat zij de voorkeur geven aan beperking van de opwarming boven de eindeloze uitbreiding van een luchthaven die nu al ruimschoots aan de eisen voldoet en niet uit zijn krachten moet groeien.
Mr dr Hans Buurma is specialist in overheidsmarketing en –management, bedrijfskundige, staatsrechtjurist en vliegtuigbouwkundige.