Gerommel met cijfers Schiphol
Haarlems Dagblad 5 juni 2010
Onderzoeken jarenlang aangepast voor groei
Gerommel met cijfers Schiphol
Door Frans van den Berg en Richard Mooyman
Delft - Het ministerie van verkeer en waterstaat heeft jarenlang gerommeld met onderzoeksrapporten om de groei van Schiphol mogelijk te maken. Dat concluderen onderzoekers van de TU Delft.
Kritische bewonersgroepen stellen al langer dat informatie over geluidshinder wordt gemanipuleerd omdat de luchthaven anders niet mag groeien. De politiek hanteert al jaren de ’dubbele doelstelling’: Schiphol mag alleen uitbreiden als de milieuhinder afneemt.
De bewoners lijken gelijk te krijgen door de studie van de onderzoekers Menno Huys en Jan Anne Annema van de TU Delft. Zij stellen na een analyse van twintig jaar milieurapporten en gesprekken met betrokkenen vast dat het ministerie vaak heeft ingegrepen om Schiphol toch te kunnen laten groeien.
,,De dubbele doelstelling veroorzaakt alle problemen’’, aldus Huys. ,,In de loop der jaren bleek dat die niet haalbaar is. Dan moet je je als politiek in rare bochten wringen, zoals met de aanleg van de Polderbaan. Dan pas je bepaalde aannames rond het aantal vluchten aan en blijken die later niet uit te komen. Er is geschoven met normen en contouren. Maar ook worden bepaalde onderzoeksvragen niet gesteld of informatie niet gebruikt. Voor alternatieven is niet echt plaats.’’
Sommige onderzoekers werd gevraagd hun conclusies anders te formuleren of delen weg te laten. Maar het woord manipulatie willen de TU-mannen niet gebruiken. ,,Daarvoor is het te subtiel’’, aldus Annema. ,,Het probleem is dat wetenschappers onzeker zijn. Die houden een slag om de arm door verschillende scenario’s op te nemen. De politiek kan dan gaan kiezen binnen die bandbreedte.’’
De TU-onderzoekers zeggen er op zich geen problemen mee te hebben dat beleidsmakers onderzoeksresultaten selectief gebruiken bij hun besluiten. Dat gebeurt volgens hen bij alle grote projecten. Het is volgens hen onderdeel van het politieke spel. Maar wel hoort alle mogelijke informatie beschikbaar te zijn.
Juist door niet eerlijk alle feiten op tafel te leggen, voelen bewoners zich bedrogen en vertrouwen zij Schiphol en de politiek niet. Beloften -zoals over het meten van geluid- zijn volgens hen keer op keer niet waargemaakt.
Tunnelvisie rond geluidsoverlast
,,Het ministerie van verkeer en waterstaat heeft last van tunnelvisie als het gaat om geluidsoverlast’’, stelt onderzoeker Huys. ,,Ze houden vast aan een systeem van berekenen van geluidsoverlast, terwijl tal van deskundigen zeggen dat meten wel degelijk kan. Het gevaar is dat dan kan blijken dat de overlast groter is en dat kost de luchthaven capaciteit. En dus wordt keer op keer een studie naar een meetsysteem uitgesteld.’’ Hij ziet ’een onwil’ om geluid te gaan meten.
Met universitair docent Jan Anne Annema onderzoekt Huys de rol van wetenschappelijke rapporten op de politieke besluitvorming. De twee onderzoekers hebben Schiphol als uitgangspunt genomen.
Huys: ,,Ik heb zes kasten vol rapporten en stukken over twintig jaar Schiphol en dan specifiek de geluidsoverlast. Die materie is slechts voor een klein aantal mensen nog te volgen. Bewoners en politici kunnen de berg rapporten nauwelijks behappen en dat is volgens meerdere geïnterviewden juist onderdeel van hun tactiek. Ook mensen die bij het ministerie komen werken, hebben al gauw twee jaar nodig om te begrijpen wat er aan de hand is. En dus worden steeds dezelfde vragen gesteld. Dan blijf je op dezelfde weg voortmodderen en is er weinig vernieuwing.’’
Dat er op termijn een nieuwe inrichting komt voor het gehele luchtruim, ziet Huys als een kans. ,,Het luchtruim kan een stuk efficiënter worden ingericht met meer vluchten en minder hinder. Dat is juist al twintig jaar de politieke doelstelling in Nederland, zowel bij VVD, CDA als PvdA.’’
Over het nieuwe geluidsstelsel dat dit jaar ingevoerd moet worden, is Huys niet erg enthousiast. ,,De uitwerking is nog onduidelijk, maar er wordt weer een heel stelsel van afspraken opgetuigd over het gebruik van landingsbanen, hoogtes en routes. En dat moet dan weer gelijkwaardige bescherming bieden aan het vorige stelsel. Maar naar echte alternatieven wordt niet gekeken. Dat is die tunnelvisie weer. Maar het is essentieel dat er eerlijke afwegingen worden gemaakt. Misschien is de ideale oplossing heel anders en krijg je met hetzelfde geld een veel beter systeem voor geluidsoverlast. Maar dan moet je wel durven als politicus.’’
De twee onderzoekers van de TU Delft pleiten ervoor dat instellingen meer budget krijgen voor zelfstandig onderzoek. Nu is het ministerie opdrachtgever én financier.
Ministerie herschreef volgens onderzoekers milieurapporten om uitbreiding mogelijk te maken
Schiphol moest en zou groeien
door Frans van den Berg en Richard Mooyman
Delft - Miljoenen gaf de overheid uit aan onderzoeken naar Schiphol. Er is een enorme stapel ingewikkelde rapporten geproduceerd over groeiplannen die óók minder geluidshinder moesten opleveren.
Deze ’dubbele doelstelling’ staat al sinds de jaren negentig centraal in de Haagse politiek. Maar groei kan helemaal niet samengaan met een beter milieu, roepen kritische omwonenden al jaren. Zij stellen dat milieucijfers over Schiphol vaak worden gemanipuleerd om uitbreiding mogelijk te maken. Een studie van de TU Delft lijkt hen nu gelijk te geven.
De onderzoekers Menno Huys en Jan Anne Annema nemen zelf het woord manipulatie niet in de mond. Zij stellen dat beleidsmakers onderzoeksresultaten hebben ’herschreven’, ’beïnvloed’ en ’selectief gepresenteerd’. De luchtvaart moest kunnen groeien, want dat was volgens hen de missie van het machtige ministerie van verkeer en waterstaat. Het ministerie van Vrom (verantwoordelijk voor milieubeleid) kwam er nauwelijks aan te pas.
Het ministerie van verkeer en waterstaat gebruikte volgens de onderzoekers een aantal strategieën om toch de politiek wenselijke uitkomst te bereiken van twee zaken die moeilijk samengaan: groei én een beter milieu. Het maakte daarbij weinig uit of de verantwoordelijke bewindslieden afkomstig waren van PvdA, VVD of CDA. Schiphol moest en zou uitbreiden. De gebruikte ’trucs’ volgens Huys en Annema:
- Pogingen om onderzoeksresultaten te beïnvloeden.
Onderzoekers werden onder zware druk gezet om hun bevindingen te herzien. Conclusies werden herschreven of weggelaten, een rapport kreeg een andere titel.
- Selectief gebruik van informatie. Dit gebeurde volgens de onderzoekers vaak. Adviezen om meer handhavingspunten voor geluid te maken werden genegeerd. Studies over gezondheidproblemen bij omwonenden werden jarenlang niet gebruikt.
- Het kiezen van gunstige scena-rio’s.
Meer dan eens werden opzettelijk lage groeigetallen voor Schiphol gehanteerd om een politiek compromis mogelijk te maken tussen groei en hinder.
- Onwelgevallige onderzoeksvoorstellen weigeren.
Een geluidscommissie kreeg geen geld voor een studie naar de mogelijkheid om vliegtuiglawaai te meten. Ook mocht geen vergelijking worden gemaakt met een ander geluidsnormenstelsel dat de groei van Schiphol kon beperken.
- Uitstellen van beslissingen door om meer onderzoek te vragen.
Diverse keren werden besluiten over heikele punten als nachtvluchten en geluidsmetingen vooruitgeschoven.
- Vragen van de onderzoeksagenda houden.
Partijen mochten geen voorstellen doen voor een ander geluidsnormenstelsel of daadwerkelijke vermindering van de hinder. Alleen plannen voor een verbetering van het oude, op berekeningen gebaseerde systeem werden behandeld.
- Verbergen van informatie voor buitenstaanders.
Een rapport waarin stond dat het wel degelijk mogelijk is vliegtuiggeluid te meten, werd achtergehouden voor een adviescommissie. Een aantal politici vermoedt dat zij niet alle informatie krijgen van het ministerie.
- De ’tegenpartij’ buitensluiten. Milieuclubs mochten in 1999 niet langer meepraten over de toekomst van Schiphol. In 2008 werden kritische omwonenden uitgesloten van verdere gesprekken omdat ze een overeenkomst over de toekomst van Schiphol weigerden te tekenen.
Kamervragen over meten geluid
De ChristenUnie wil dat er op korte termijn goede geluidsmeetpunten in de regio Schiphol komen. De partij dringt daar in Kamervragen op aan. Het bestaande meetnet van Schiphol zelf zou onbetrouwbaar en onnauwkeurig zijn. Het net van Luistervink, waarmee enkele gemeenten al in zee zijn gegaan, zou beter zijn. Bewoners in de regio rond Schiphol hebben volgens de CU recht op een goed meetsysteem.
De partij is kwaad dat de ministeries geen geld willen steken in verder onderzoek door het RIVM naar een systeem dat bestaat uit een combinatie van het berekenen en meten van geluidsoverlast. De CU wil dat juist wel.